Пайдалуу карыздык мамилелер же төлөө жөндөмдүүлүгүн кантип баалоо керек

«Финасабаттын» жаңы материалында пайдалуу карыздык мамилелердин айрым өзгөчөлүктөрүн карап чыгабыз.

Карыздык каражаттарды пайдалануу жөнүндө чечим кабыл алуудан мурда, терең ойлонуу зарыл. Көпчүлүк учурларда, кредиттик каражаттарды алууда күрөө талап кылынат. Анчалык маанилүү болбогон максат үчүн күрөөнү жана алгылыктуу кредиттик таржымалды тобокелге салууга болбойт.

Карыздык каражатты натыйжалуу пайдалануу үчүн, финансылык мүмкүнчүлүгүңүздү жана келечектеги пландарыңызды баалоо зарыл:

•         кредиттик каражаттар аркылуу сатылып алынган товар же кызмат көрсөтүү сиз же сиздин үй-бүлөңүз үчүн маанилүүбү?

•         товар же кызмат көрсөтүү киреше алып келеби?

•         келечекте товардын баасы көтөрүлөбү?

•         каражат топтобостон, карызга алуунун зарылдыгы барбы?

Кредит алуу үчүн кайрылуу зарылдыгын аныктап, эң ылайыктуу кредиттик продуктту тандоо зарыл. Ал сизге кредиттөө мөөнөтү боюнча ылайыктуу болушу керек, банктык кызмат көрсөтүүлөр рыногунда жана кайтаруу шарттары боюнча эң арзан болууга тийиш. Банктардын тарифтерин салыштыруу үчүн сизге агрегатор сайттар жардам берет, мисалы «Финсабат»: https://www.finsabat.kg/tools/tools-banks/tools-banks-credits-purpose.

Карызга алынган каражаттар максатыңызга жетүүдө пайдалуу болорун же оорчулук жаратарын аныктоо үчүн, кредиттин мөөнөтү боюнча төлөөгө жөндөмдүүлүгүңүздү карап көрүү зарыл.

Биринчиден, жакынкы алты айга болжолдонгон кирешелер жана чыгашалар эсептелиши керек. Бул үчүн, акыркы алты айдагы реалдуу кирешелер менен чыгашалардын ортосундагы айырманы алыңыз. Алынган сумманы (финансылык коопсуздук жаздыкчаңыз болгон учурду эсепке алганда) кредит төлөө үчүн негиз катары колдонсоңуз болот.

Мисал катары, эгерде наркы 900 000 сом болгон автокредитти 24 айга чейин 25% менен алууну пландап жатсаңыз, анда сиз айына сарптаганыңыздан 48 035 сомго көп акча табышыңыз керек.

Маанилүү! Эгерде сизде жок дегенде алты айга финансылык коопсуздук жаздыкчасы жок болсо, анда карыз же кредит алуунун зарылдыгы жок. Эгерде бизнести өнүктүрүү үчүн кредит алынса, кредитти камсыздандыруу сунушталат.

Экинчиден, кредитти кайтаруунун эң оптималдуу жолун аныктоо зарыл. Негизги жолдору: аннуитеттик же дифференцияланган төлөмдөр. Аннуитеттик төлөмдөр ай сайын белгиленген сумманы төлөөгө мүмкүндүк берет, бирок башында төлөмдүн негизги үлүшүн эсептелген пайыздар түзгөндүктөн, жалпысынан, карыз алуучу көбүрөөк пайыз төлөйт. Дифференцияланган төлөм ыкмасы кредиттөө мөөнөтүнүн ичинде төлөмдөрдүн азайышы менен мүнөздөлөт, анда негизги карыздын бирдей үлүшү жана карыздын анык калдыгына чегерилген пайыздар камтылат.

Маанилүү! Кредитти кайтаруунун эки ыкмасынан тышкары, финансы-кредит уюмдары кредит төлөө үчүн ийкемдүү графиктерди бизнестин өзгөчөлүктөрүн жана мезгилин эске алуу менен сунушташат, мисалы айыл чарба жумуштары үчүн.

Үчүнчүдөн, кредит берүү жана кредитти менен камсыз кылуу ыкмасын аныктоо зарыл. Кредит берүүнүн ыкмалары бир жолку төлөм же кредиттик линия болушу мүмкүн. Кредитти камсыздоо катары күрөө же кепилдик берүүгө болот. Кредиттик продуктка жараша камсыздоо талап кылынбашы да мүмкүн.

Кредиттик линия менен бир жолку төлөмдүн негизги айырмасы эмнеде?

Сиз колдонгон суммага гана пайыз төлөйсүз, андан тышкары негизги сумманы тез арада төлөп берсеңиз, анда пайыздар төлөнбөйт!

Маанилүү! Кредиттик линия ири суммадагы кредитти тез арада алууга мүмкүнчүлүк берет, бирок стресстен жана жагымсыз жагдайлардан улам, милдеттүү эмес каражаттарды алууда туура эмес чечимдерге түрткү берет.

Жумушсуз калган жана туруктуу киреше булагын жоготкон учурларда жана финансылык коопсуздук жаздыкчасы жок болсо, карыз алуучу күрөөнү жана алгылыктуу кредиттик таржымалын жоготушу мүмкүн.

Жашоодо ар кандай жагдайлар пайда болот: оору, жумуштан кетүү, рыноктун кулашы, банкротко учуроо, мында киреше жоголушу мүмкүн, натыйжада, финансылык милдеттенмелерди төлөөдө көйгөйлөр жаралышы ыктымал. Мына ушундай форс-мажордук жагдайлар келип чыкканда, кредиттик каражаттарды кайтаруу шарттарына жана кредиттик келишимдин алкагында алардын туура таризделишине көңүл буруу зарыл. Карыз алуучуга кандай айыптар, туумдар жана алардын максималдуу суммасы салынышы мүмкүн экендигин эсептеп чыгуу зарыл.

Эгерде сиз кредит төлөөдө кыйынчылыктарга дуушар болсоңуз, төмөнкүлөрдү сунуштайбыз:

- кредитор менен сүйлөшүүдөн качпаңыз.

- кредит боюнча төлөмдөрдү кийинкиге калтыруу керек болгон мөөнөттү эсептеп чыгыңыз.

- жагдайдан чыгуу жолдорун жана кийинки жылга киреше алуу боюнча пландарды жазып чыгыңыз.

-  кредиторго кайрылыңыз жана кирешени жоготууга алып келген жагдайларды көрсөтүү менен, аны төлөө шарттарын кийинкиге калтыруу же өзгөртүү жөнүндө арыз жазыңыз (кандай, кайсы мезгилге жана себеби). Арызга форс-мажор болгондугун ырастаган, колдо болгон документтерди: иштен бошотуу жөнүндө буйрук, иштеген жеринен маалым кат, медициналык мекемеден ден соолугунун абалы жөнүндө маалым кат ж.б. тиркеңиз.

Кредит төлөө мөөнөтүн кийинкиге калтыруу кредитор менен жекече сүйлөшүлөт. Көпчүлүк учурда, кредит төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу карыз алуучуну кийинкиге калтырылган мезгилдеги пайыздарды төлөөдөн бошотпойт.

«Финсабат» менен бирге финансылык сабаттуулугуңузду жогорулатыңыз!